بنیاد ایرانشناسی در آستانه روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، میزبان مراسمی با حضور جمعی از فرهیختگان، استادان دانشگاه، پژوهشگران حوزه زبان و ادبیات فارسی و ایرانشناسان بود.
به گزارش روابط عمومی این بنیاد، دکتر علیاکبر صالحی رئیس بنیاد ایرانشناسی، در این آیین اظهار کرد: حکیم ابوالقاسم فردوسی فقط یک شاعر نبود، بلکه معمار زبان فارسی و پاسدار هویت ملی ایران بود. شاهنامه او نه فقط یک اثر ادبی، بلکه شناسنامه فرهنگی ملت ایران است.
وی افزود: در دنیای امروز که رقابت فرهنگی شدیدی وجود دارد، باید با برنامهریزی دقیق و سرمایهگذاری مناسب، زبان فارسی را در عرصه فراملی معرفی کنیم.
دکتر صالحی از برنامههای جدید بنیاد ایرانشناسی خبر داد که شامل راهاندازی کرسیهای فردوسیشناسی در دانشگاههای معتبر جهان، تهیه و انتشار آثار پژوهشی درباره شاهنامه به زبانهای مختلف، برگزاری همایشهای بینالمللی با موضوع فردوسی و شاهنامه و تولید محتوای دیجیتال برای معرفی شاهنامه به نسل جوان میشود.
دکتر مصطفی محقق داماد، استاد دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان علوم نیز در این مراسم به ارائه یافتههای جدیدی درباره جایگاه فردوسی در آثار ملاصدرای شیرازی پرداخت و با استناد به دو کتاب اسفار اربعه و مبدأ و معاد ملاصدرا گفت: ملاصدرا در اسفار اربعه از فردوسی با عنوان «فردوسی قدوسی» یاد کردهاست و او را در کنار مولوی و عطار به عنوان یکی از سه شاعر فارسیزبان معرفی میکند که مفهوم «وجود مطلق» را در اشعار خود به کار بردهاند .
وی افزود: ملاصدرا فردوسی را از «اهل معرفت و ایمان» دانسته و برای او «حیات طیبه نوریه» در عالم پس از مرگ قائل شدهاست. این دیدگاه بر اساس بیت معروف «جهان را بلندی و پستی تویی/ ندانم چهای هرچه هستی تویی» استوار شدهاست.دکتر محقق داماد تأکید کرد: این یافتهها نشان میدهند فردوسی نه تنها احیاگر زبان فارسی، بلکه حامل حکمت الهی بوده و مقام معنوی والایی در اندیشه فلاسفه اسلامی داشتهاست.
در ادامه، دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با ارائه تحلیلی عمیق از مصرع آغازین شاهنامه، به بررسی ارتباط ناگفته میان حکمت اسلامی و شاهنامه فردوسی پرداخت و «خرد» را محور اندیشه فردوسی و کلید فهم شاهنامه معرفی کرد.
وی با تحلیل فلسفی مصرع معروف «به نام خداوند جان و خرد/کزین برتر اندیشه برنگذرد»، افزود: اطلاق لقب «حکیم» به فردوسی تصادفی نبوده و از عمق اندیشه او نشأت گرفته است. با وجود اینکه بسیاری از شعرای قدیم، فلسفه میخواندند، ولی به معدودی مانند فردوسی لقب «حکیم» دادهاند. شاهنامه با وجود توصیف جنگها و حماسهها، بهدلیل همین عمق حکمی، الگویی بیبدیل باقی ماندهاست.
دکتر ماندانا تیشهیار، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز با رویکردی نوین به تحلیل نقش شاهنامه در شکلدهی به همگرایی منطقهای پرداخت و با نگاهی به آینده، ظرفیتهای نهفته در میراث فرهنگی مشترک را برای عبور از چارچوبهای محدودکننده ملی مورد تأکید قرار داد.
سپس دکتر نعمت ییلدریم، استاد زبان و ادبیات فارسی از ترکیه، با اشاره به نقش سترگ زبان فارسی بهعنوان میراث مشترک تمدنی و استقبال روزافزون از زبان فارسی در ترکیه، از افزایش مراکز آموزش فارسی این کشور از ۳به ۱۶دانشگاه خبر داد و میراث ادبی فارسی را در عصر حاکمیت گفتمانهای تقابلی، عاملی مؤثر برای گفتوگوی تمدنها دانست.
همچنین دکتر یامانحکمت تقیآبادی، شاهنامهپژوه در این مراسم، درباره حضور زنده شاهنامه در باورهای مردمی از یاسوج تا بدخشان توضیح داد و بازخوانی جغرافیای تاریخی شاهنامه را ابزاری برای هویتیابی دانشجویان ادبیات برشمرد و خواستار ثبت نظاممند این باورهای عامیانه شد.
سخنران بعدی این مراسم، دکتر آذرمیدخت صفوی، بنیانگذار و رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی هند، استاد دانشگاه علیگر و رئیس انجمن استادان زبان فارسی هند بود. وی با ردّ شایعات افول زبان فارسی در هند، از رسمیت یافتن فارسی بهعنوان یکی از زبانهای کلاسیک این کشور خبر داد و با اشاره به وجود بیش از یک میلیون نسخه خطی فارسی در هند، این زبان را «جزء جداییناپذیر هویت هندی» خواند.
همچنین دکتر جواد رنجبر درخشیلر، شاهنامهپژوه برجسته، با نقد رهیافتهای غربی در ایرانشناسی، بر ضرورت تدوین نظریهای بومی با اتکا به شاهنامه تأکید کرد. وی شاهنامه را گنجینهای از مفردات لازم برای نظریهپردازی برشمرد که میتواند پاسخگوی مسائل هویتی معاصر ایران باشد.
شما چه نظری دارید؟